به نقل از «خبرآنلاین»

آشنایی با مقصر تشدید آلودگی هوا / عکس

تاریخ انتشار: ۱ دی ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۶۷۶۸۷۷

همانطور که در معرفی آلاینده‌ها گفته شد، منشأ بسیاری از آن‌ها فعالیت‌های انسانی، به‌ویژه سوزاندن سوخت‌های فسیلی است. این فعالیت‌ها تقریبا همیشه وجود دارند و تغییر زیادی در میزان آن‌ها اتفاق نمی‌افتد. با این‌حال، بعضی از روزهای سال آلوده‌تر از روزهای دیگرند. عوامل مختلفی در تشدید آلودگی هوا نقش دارند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

فرایند انتقال آلاینده‌ها در شرایط عادی

تابش خورشید سطح زمین را گرم می‌کند و هوای نزدیک به سطح زمین هم در تبادل دمایی با سطح، گرم می‌شود. با افزایش دما، تراکم هوا در این لایه که «لایه مرزی سیاره» نامیده می‌شود، کاهش پیدا می‌کند و سبک‌تر می‌شود؛ در نتیجه هوای بالای آن که سردتر و متراکم‌تر است توسط گرانش به سمت پایین حرکت می‌کند و هوای گرم به بالا منتقل می‌شود. این فرایند که «همرفت» نامیده می‌شود تا زمانی که دما در تمام بخش‌ها یکسان شود ادامه دارد؛ بنابراین هرگز متوقف نمی‌شود.

سرعت باد در نزدیکی سطح زمین به دلیل اصطکاک با عوارض سطحی (توپوگرافی)، کمینه است و نمی‌تواند آلاینده‌ها را تا فواصل طولانی منتقل کند. همزمان با فرایند همرفت، گازها و ذرات آلاینده نیز از لایه مرزی به قسمت‌های فوقانی منتقل می‌شوند و می‌توانند توسط جریان باد به دوردست‌ها منتقل شوند. این فرایند باعث کاهش غلظت آلاینده‌ها می‌شود.

ارتفاع لایه مرزی در طول روز با دریافت تابش خورشید افزایش پیدا می‌کند و شب‌ها پس از سرد و متراکم شدن هوا، به کمترین میزان خود می‌رسد. با افزایش ارتفاع لایه مرزی و در نتیجه افزایش حجم آن، غلظت آلاینده‌ها کاهش پیدا می‌کند؛ بنابراین غلظت آلاینده‌ها تا میانه روز کاهش و شب‌ها تا پیش از طلوع خورشید، افزایش می‌یابد.

همین پدیده درباره فصل‌های مختلف سال نیز برقرار است و به همین دلیل، کیفیت هوا در تابستان بهتر از فصل‌های سرد است.

وارونگی دمایی

گاهی به دلایلی، هوای نزدیک سطح زمین از هوای بالای خود سردتر می‌شود. این شرایط باعث پایداری هوا شده و فرایند همرفت را متوقف می‌کند. به این وضعیت، «وارونگی دمایی» گفته می‌شود.

آلاینده‌ها در غیاب همرفت، در مکان خود باقی می‌مانند و با ادامه فعالیت منابع آلاینده، شرایط آلودگی تشدید می‌شود.

فرایندهای مختلفی ممکن است باعث رخ دادن وارونگی دمایی شوند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

وارونگی تابشی

در این نوع وارونگی، پس از غروب خورشید، سطح زمین، گرمای جذب شده در طول روز را از طریق فرایند تابش گرمایی، در طول موج فروسرخ به فضا منتشر می‌کند و به سرعت سرد می‌شود. هوای نزدیک به سطح نیز در تبادل گرمایی با زمینِ سرد شده، به سرعت سرد می‌شود؛ در حالی که هوای بالای آن هنوز گرمای خود را از دست نداده است. در نتیجه، وارونگی دمایی اتفاق می‌افتد و شرایطی پایدار از نظر گرمایی ایجاد می‌شود که همرفت در آن متوقف شده است.

این نوع وارونگی معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که آسمان، صاف و بدون ابر باشد و گرمای تابش شده از زمین بتواند بدون مانع از جو خارج شود. ابرها با بازتاب امواج فروسرخ منتشر شده از زمین، دوباره زمین را گرم می‌کنند و با شروع فرایند همرفت، وارونگی دمایی از بین می‌رود. رطوبت بالای هوا نیز مانند ابرها عمل می‌کند و می‌تواند مانع ایجاد وارونگی شود.

بادهای نسبتاً شدید نیز می‌توانند با ترکیب لایه‌های هوای سرد و گرم، شروع‌کننده همرفت باشند و وارونگی را از بین ببرند.

هر چه ساعات شب طولانی‌تر باشد، شرایط برای ایجاد وارونگی دمایی تابشی مناسب‌تر است. به همین دلیل است که این نوع وارونگی در پاییز و زمستان بیشتر رخ می‌دهد.

وارونگی در دره‌های محصور

در طول روز، تابش خورشید، قله و دامنه کوه را بیشتر از پایین دره گرم می‌کند. هوای گرم دامنه، تراکم خود را از دست می‌دهد و ایجاد منطقه کم‌فشار می‌کند؛ در نتیجه هوای سرد دره که متراکم‌تر و پرفشارتر است، به سمت بالای دامنه حرکت می‌کند. این جریان به باد بالارو یا «نسیم دره» مشهور است.

پس از غروب خورشید، سطح دامنه، دمای خود را به سرعت از طریق تابش از دست می‌دهد و متراکم می‌شود. این هوای متراکم و پرفشار، بر اثر گرانش به سمت پایین دره که هنوز هوای گرمتری دارد حرکت می‌کند. به این جریان، باد پایین‌رو یا «نسیم کوه» می‌گویند. این جریان، در فصول سرد سال که نور کمتری از خورشید به زمین می‌تابد، بیشتر دیده می‌شود. همچنین، پوشش برف بالای قله‌ها در این فصل‌ها، باد پایین‌رو را تقویت می‌کند.

هوای سرد قله، مانند جریان آب، چاله‌ها و مناطق پایین دره را پر می‌کند و زیر لایه هوای گرم قرار می‌گیرد. در نتیجه شرایط پایداری گرمایی ایجاد شده و وارونگی دمایی رخ می‌دهد.

وارونگی فرونشست

مراکز پرفشار هوا، مناطقی از جو هستند که فشار هوا بیشتر از نواحی پیرامون است. این مراکز حاصل حرکت پایین‌رونده توده‌های هوا در تروپوسفر (پایین‌ترین لایه جو زمین) هستند. قدرتمندترین سامانه‌های پرفشار در نواحی سرد قطبی زمین حضور دارند. نوع دیگری از مراکز پرفشار، در کمربندهای پرفشار جنب‌حاره دیده می‌شوند. هوای مرطوب در مناطق استوایی در سطح زمین گرم شده، تراکم خود را از دست می‌دهد و بالا می‌رود. همزمان، فرایند مشابهی بصورت قرینه در سوی دیگر استوا طی می‌شود و در نتیجه، هر دو توده هوای گرم، مجبور به حرکت به سمت قطب‌ها می‌شوند. با حرکت به سمت مناطق سرد قطبی، این توده‌ها سرد و متراکم می‌شوند و رطوبت خود را از دست می‌دهند. در نهایت در عرض‌های جغرافیایی ۳۰ تا ۳۵ درجه شمالی و جنوبی، پایین می‌آیند و سامانه‌های پرفشار گرم را ایجاد می‌کنند.

فرایند مشابهی از نزدیکی نواحی قطبی آغاز می‌شود و در عرض ۳۰ تا ۳۵ درجه جغرافیایی، سامانه‌های پرفشار سرد را ایجاد می‌کند.

سامانه‌های پرفشار باعث بادهای ضعیف و فرونشست توده‌های هوا در تروپوسفر هستند. پدیده فرونشست، باعث گرم و خشک شدن توده هوا در فرایندی بی‌دررو می‌شود. رطوبت پایین هوا، آسمانی بدون ابر را به دنبال دارد که شرایط مناسب برای وارونگی تابشی است.

از سوی دیگر، در نبود بادهای قدرتمند سطحی، فرونشست باعث قرار گرفتن لایه هوای گرم در بالای هوای سرد می‌شود که «وارونگی فرونشست» نامیده می‌شود.

فرونشست هوا معمولا تا سطح زمین ادامه نمی‌یابد و در ارتفاع ۲ هزار تا ۴ هزار متری از سطح، متوقف می‌شود. از این رو، وارونگی فرونشست می‌تواند همزمان با انواع دیگر وارونگی‌ها وجود داشته باشد.

وارونگی جبهه هوایی

جبهه‌های هوایی، مرز بین دو توده هوایی با ویژگی‌های متفاوت از نظر دما، رطوبت، تراکم و باد هستند. تفاوت بین این ویژگی‌ها، شرایطی آشفته و ناپایدار را در امتداد مرز توده‌های هوایی ایجاد می‌کند که باعث پدیده‌هایی مانند طوفان، بارش و بادهای شدید می‌شود.

با ورود جبهه هوای جدید به یک منطقه، مستقل از نوع آن، همواره توده هوای گرم به خاطر تراکم کمتر، به سمت بالای توده هوای سرد حرکت می‌کند و هوای سرد در زیر آن قرار می‌گیرد. این همان شرایط مورد نیاز برای ایجاد وارونگی دمایی است.

برخلاف انواع دیگر وارونگی دمایی که معمولا لایه وارونگی دمایی در آن‌ها موازی با سطح زمین و افقی است، در وارونگی جبهه هوایی، این لایه شیب قابل توجهی دارد.

با توجه به آشفتگی شرایط جوی در اطراف جبهه‌های هوایی، این نوع وارونگی پایدار نیست و با جایگزینی توده هوای جدید، به سرعت از بین می‌رود.

آلودگی هوا حاصل شرایط جوی نیست

در نهایت باید در نظر داشت که این وارونگی دمایی نیست که منجر به آلودگی هوا می‌شود. وارونگی دمایی فقط امکان انتقال آلاینده‌ها را از بین می‌برد و باعث تشدید آلودگی موجود می‌شود. اگر به جای آلاینده‌ها، عطر گل‌ها در هوا پیچیده باشد، این عطر گل‌ها است که در هوا باقی می‌ماند.

تنها راهکار کاهش آلودگی هوا، کاهش و توقفِ سازوکارهای آلاینده و حرکت در مسیر گسترش سبک زندگی سازگار با محیط زیست است.

5858

کد خبر 1710238

منبع: خبرآنلاین

کلیدواژه: آلودگی هوا تغییرات آب و هوایی سامانه های پرفشار وارونگی دمایی خود را از دست آلاینده ها آلودگی هوا لایه مرزی توده هوای هوای سرد سطح زمین توده هوا هوای گرم توده ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.khabaronline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرآنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۶۷۶۸۷۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

شاخص آلودگی هوای اصفهان امروز شنبه ۸ اردیبهشت ۱۴۰۳ + آخرین وضعیت

کیفیت هوای اصفهان امروز (‌شنبه) بر اساس آمار ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا در مناطق مختلف اعلام شد.

جمشید لقایی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با اشاره به وضعیت سنجش کیفیت هوای در ایستگاه‌ها اظهار کرد: بر اساس اطلاعات دریافتی از ۱۳ ایستگاه سنجش آلودگی هوای متعلق به شهرداری اصفهان و سه ایستگاه سنجش اداره کل محیط‌زیست استان امروز _شنبه هشتم اردیبهشت_ طی ساعات منتهی به ۸:۰۰ صبح شاخص کیفیت هوا با عدد ۱۰۲ در شرایط ناسالم (نارنجی) بوده و آلاینده غالب ذرات معلق کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون است.

وی با اشاره به اینکه بیشترین بار آلایندگی سنجش کیفیت هوا امروز در ایستگاه زینبیه با شاخص ۱۵۵ در وضعیت ناسالم (قرمز) قرار دارد، افزود: ایستگاه‌های ولدان با شاخص ۱۵۴، کاوه با شاخص ۱۵۲ و دانشگاه صنعتی با شاخص ۱۵۱ ناسالم (قرمز)، رهنان با شاخص ۱۱۹، پارک زمزم با شاخص ۱۱۰ و خیابان ۲۵ آبان با شاخص ۱۰۷ در وضعیت هوای ناسالم (نارنجی) ثبت شده است.

مسئول امور کنترل کیفیت هوا در معاونت حمل‌ونقل شهرداری اصفهان ادامه داد: ایستگاه‌های کردآباد با شاخص ۷۹، فرشادی با شاخص ۷۲، انقلاب با شاخص ۶۵، سپاهان‌شهر با شاخص ۵۸، میرزاطاهر با شاخص ۵۷ و فیض با شاخص ۵۵ در موقعیت سالم (زرد) قرار دارد.

وی با اشاره به عوارض بهداشتی و اقدامات احتیاطی آلاینده ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در شرایط ناسالم خاطرنشان کرد: احتمال تشدید بیمارهای قلبی یا ریوی سالمندان از عوارض بهداشتی این آلاینده‌ها است، از این‌رو افراد حساس در صورت امکان فعالیت‌های طولانی یا سنگین خارج از منزل را کاهش دهند.

همچنین بر اساس سامانه برخط کنترل کیفیت هوای سازمان حفاظت محیط‌زیست منطقه اصفهان با قرار گرفتن روی عدد ۱۰۲ در وضعیت هوای ناسالم (نارنجی) قرار دارد، ایستگاه‌های پروین با شاخص ۱۲۵ و احمدآباد با شاخص ۱۱۵ ناسالم (نارنجی)، خرازی با شاخص ۵۴ در موقعیت هوای سالم (زرد) ثبت شدند.

در حال حاضر تنها ایستگاه‌های فعال در زمینه نشانگر شاخص کیفی هوا در استان اصفهان، خمینی‌شهر، نجف‌آباد، زرین‌شهر، کاشان، سجزی، قهجاورستان، مبارکه و شاهین‌شهر است که موقعیت کاشان با شاخص ۱۱۹ و سجزی با شاخص ۱۰۴ ناسالم (نارنجی)، قهجاورستان با شاخص ۹۲، زرین‌شهر با شاخص ۹۰، مبارکه با شاخص ۶۰، خمینی‌شهر با شاخص ۷۰، شاهین‌شهر با شاخص ۶۴ و نجف‌آباد با شاخص ۶۳ سالم (زرد)، ثبت شدند، ایستگاه‌های استانداری اصفهان، رودکی، خواجو، باغ‌غدیر و شهر دولت‌آباد فعال نیست.

بر اساس گزارش اداره کل هواشناسی استان اصفهان و پیش‌آگاهی هوا، بررسی نقشه‌های هواشناسی بیانگر گذر امواج ضعیف و ناپایدار طی امروز از ارتفاعات در نیمه شرقی و جنوبی استان است، طی روزهای یکشنبه تا بعدازظهر وقت سه‌شنبه جو پایدار حاکم خواهد بود، از بعدازظهر روز سه‌شنبه تا پایان هفته سامانه فعال بارشی بر روی استان از سمت غرب و جنوب فعالیت خود را آغاز خواهد کرد. آسمان شهر اصفهان نیز امروز صاف به تدریج قسمتی ابری، گاهی وزش باد شدید پیش‌بینی می‌شود.

شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک (سبز)، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم (زرد)، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس (نارنجی)، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم (قرمز)، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم (بنفش) و ۳۰۱ تا ۵۰۰ بسیار خطرناک (قهوه‌ای) است. این شاخص به‌طور معمول برای پنج آلاینده هوا شامل منواکسید کربن ( CO) ، اُزن (O۳)، دی‌اکسید نیتروژن (NO ۲)، دی‌اکسید گوگرد (SO۲) و ذرات معلق زیر ۲.۵ میکرون (PM ۲.۵) اندازه‌گیری و روزانه در ایستگاه‌های پایش هوا، ثبت می‌شود.

شاخص کیفی هوا (Air Quality Index) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا همچون منواکسید کربن، دی‌اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن‌دار، ازن و ذرات معلق (ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف دارد، به یک عدد بدون واحد تبدیل می‌کند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.‌

کد خبر 748323